Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΑΔΥΝΑΜΙΑΣ

Ενίοτε αναρωτιέμαι τι αποτελεί την μεγαλύτερη όχι απόλαυση ή ηθική ή άλλης φύσεως ικανοποίηση, αλλά το σημαντικότερο στοιχείο στη βίωση της πραγματικότητας. Οι απαντήσεις σε ένα τέτοιο ερώτημα, αν δεν αρκεστεί κανείς σε μία προσωπικής φύσεως κατάρτιση λίστας προτιμήσεων, αλλά θεωρήσει την πραγματικότητα ως καθολικό βίωμα, είναι πάμπολλες και σχετίζονται με κριτήρια αυθεντικότητας. Ωστόσο, ακόμη και έτσι, έστω και εάν ο κόσμος κάποτε χαθεί ολωσδιόλου, θα χαθεί άραγε και ό,τι ονομάζουμε συλλήβδην πραγματικότητα; Εάν όλα προορίζονται να χαθούν, τότε γιατί υπάρχουν; Ο λόγος είναι άραγε ένα ανθρώπινο και μόνο επινόημα, και δεν έχει σχέση με την ύπαρξη, το σύμπαν, το πραγματικό; Ακόμη και αυτά τα ερωτήματα μεταφέρονται τώρα στον λόγο, μόνο και μόνο διότι υπάρχει ο λόγος, και όχι διότι υπάρχει κάτι που μπορεί να δικαιολογήσει τον λόγο; Το έσχατο ερώτημα παραμένει και η έσχατη (λογική) απάντηση: ο λόγος υπάρχει! Εάν υπάρχει έστω κάτι, έξω ή μέσα, ως ον, ως ουσία, ως πραγματικότητα, ο λόγος της ύπαρξης τους είναι ο λόγος, διότι ο λόγος υπάρχει, άρα κάτι υπάρχει!

Σήμερα, η κίνηση της κοινωνικής ζωής δεν επιτρέπει τον αναστοχασμό. Σήμερα, στις Χριστουγεννιάτικες ημέρες, ο λόγος επανέρχεται επίμονα για να υπενθυμίσει την ύπαρξη (του). Είναι δυνατόν ο λόγος της ύπαρξης των εόρτιων ημερών να είναι μόνο ένας λόγος περί της υπάρξεως του λόγου; Ένα άλλο ερώτημα που προκύπτει, είναι: μπορεί να υπάρχει κάτι, διότι υπάρχει ο λόγος; Ο λόγος αρκεί να επιβεβαιώσει την ύπαρξη; Αν το πίστευα αυτό, ο λόγος δεν θα ήταν πια λόγος, θα στηριζόταν στην πίστη. Η πίστη δεν στηρίζεται μόνο στον λόγο, αλλά σε μία ουσιαστική σχέση εμπιστοσύνης στην ύπαρξη. Εάν ο άνθρωπος πάψει να μιλά, δεν παύει να σκέφτεται. Όμως εάν πίσω από τον προφορικό λόγο υπάρχει ο ενδιάθετος, υπάρχει εξίσου λόγω μίας εμπιστοσύνης στην ύπαρξη του λόγου. Γιατί να ζαλίζεται κανείς με λόγια, λόγια που παραπέμπουν στα λόγια, όταν η ύπαρξη υπάρχει, δίνεται, προσφέρεται; Ο λόγος δεν επαρκεί! Ποτέ δεν επαρκούσε, ούτε θα επαρκεί. Υπάρχει διότι δύναται να υπάρχει, και διότι σκεφτόμαστε, υπάρχει η δύναμις του λόγου και η δύναμις μίας άλλης δυνάμεως, μη δυνατής δια του λόγου. Ο λόγος θα χαθεί χωρίς τη δύναμη. Η πραγματικότητα είναι μία δύναμις δυνατή. Από τη στιγμή που ο λόγος δύναται να εκφερθεί, να συσταθεί, να συγκροτηθεί, ο λόγος της ύπαρξης δεν είναι πια απλή έλλογη ύπαρξη, αλλά δυνατότητα ύπαρξης, η ύπαρξη υπάρχει, διότι μπορεί να υπάρχει, το ίδιο και ο λόγος.

Η πίστη πάλι είναι μία άλλη δυνατότητα σχέσης προς την ύπαρξη. Χωρίς τη δυνατότητα και το εν δυνάμει, η ύπαρξη δεν έχει νόημα. Το θέμα είναι με ποιο τρόπο να θεωρηθεί ευεργετικά και όχι αρνητικά. Η πραγματοποίηση της δεν είναι μόνο δύναμις αλλά και πράγμα. Η δύναμη του λόγου και της πίστης υπάρχει για να πραγματωθεί. Αντίθετη φαινομενικά κατεύθυνση είναι η στέρηση λόγου, δύναμης και τελικά ύπαρξης. Ανέκαθεν η ασκητική, ως περιοριστική της δυνάμεως, στόχευε στον περιορισμό της αρνητικότητας που αυτή ίσως συνεπιφέρει, και πάντα προέκρινε την αγάπη ως αντίθετη και απόλυτα διαφορετική αυτής. Όμως και η αγάπη είναι εσχάτως μία δύναμις, για να θυμηθώ τα λόγια του Μισέλ Τουρνιέ, στο επίκαιρο μυθιστόρημά του Γκασπάρ, Μελχιόρ και Βαλτάσαρ, ο οποίος την ονομάζει «δύναμη της αδυναμίας». Ακόμη και σε έσχατες περιπτώσεις, όταν ο άνθρωπος ως υποκείμενο αδρανοποιηθεί πλήρως, αυτή ασκείται πάνω στην ύλη που αποτελεί και αποτελούσε πριν ενωθεί με το όλον της ύλης και της ενέργειας. Πάνω, διαμέσου και εκ της ύλης, είναι μία σχέση που εκλαμβάνεται ως στοιχειώδη δομή της πραγματικότητας. Η ίδια η ιστορική ύπαρξη νοούμενη ως υλική πραγματικότητα υπόκειται σε ένα απόλυτο παιχνίδι, ακόμη και όταν η άσκηση είναι «άσκησις» θρησκευτικού τύπου. Τίποτε λοιπόν δεν διαφεύγει της δυνάμεως, τίποτε δεν μπορεί να μην μπορεί, ιδού η αναίρεση και η προϋπόθεση. Ό,τι μπορεί να υπάρχει, υπάρχει, ό,τι δεν μπορεί αναγκαστικά μπορεί. Το ανήμπορο λοιπόν γίνεται έρμαιο της δύναμης, ελέγχεται, οργανώνεται.

Γιατί θα αναρωτιέστε τώρα όλα αυτά εν μέσω των Χριστουγέννων; Διότι εάν κάτι σημαίνουν τα Χριστούγεννα για την ανθρωπότητα είναι ακριβώς αυτή η έξοδος και είσοδος παράλληλα στο παίγνιο της δύναμης, κατά τρόπο τέτοιο, ώστε η ανθρωπότητα να πάψει να δύναται, χωρίς να πάψει να υπάρχει. Αν κάτι σημαίνει η χαρά αυτών των ημερών είναι η αποθεωτική κατάσταση, η ζωή εν στάσει: η δύναμη της αδυναμίας. Όσο αντιφατικό και αν ακούγεται αυτό, δεν είναι καθόλου αντιφατικό, εφόσον, ως στάση νοηθεί μία άλλη μορφή ύπαρξης, κατά την οποία η πραγματικότητα δεν είναι όπως είναι, δεν υπόκειται σε, ούτε ασκεί δύναμη, αλλά υπάρχει εκτός του ανελέητου νόμου της φθοράς, που αναγκαστικά και αναπόφευκτα φανερώνει αργά ή γρήγορα η παραδοχή του συσχετισμού της προς ό,τι δεν μπορεί παρά να την περιορίζει ουσιαστικά, διακόπτοντας τη στάση εντός της αλήθειας και της ζωής, και πέραν αυτών, ακόμη και πέραν της δύναμης που καθιστά την ύπαρξή μας δυνατή: παραδόξως τότε η ύπαρξή μας υπάρχει, και η δύναμη είναι αδύναμη.  

                                                                                 

                                                                             Κ. Β.